Olinayotgan bu qarzlar qanday qaytariladi? Yaqinda respublika hukumati xitoylik kreditorlar oldidagi qarzlari tufayli ularga baʼzi konlarni qazib olish huquqini berishga majbur bo‘ldi. Qarzlarni to‘lash uchun Pekinga birinchi marta qo‘shni davlat hududini nazorat qilish berilmadi. (Qirg‘iziston ham bor)
Mintaqadagi deyarli har bir respublika Xitoyning Markaziy Osiyodagi roli oshishida “xissasi” katta. Chunki mamlakatlarning har birida Pekin turli taʼsir vositalari bilan ushlab olgan. Qayerdadir kreditlar ishlatiladi, qayerdadir elita bilan aloqalar mavjud, ammo Xitoyning “yumshoq kuchi”ning butun kuchi Tojikistonga qaratildi.
Tojikiston asosiy strategik ahamiyatga ega, uning tubida oltin, rudalar, noyob tuproq metallarining yirik konlari mavjud. Afg‘oniston bilan chegara Pomir ustidan nazoratni mintaqada xavfsizlikni taʼminlashning muhim qismiga aylantiradi. Xitoy allaqachon Tojikiston uchun eng yirik savdo sheriklaridan biriga aylangan, investitsiyalar va kreditlarning muhim manbai hamda eng yirik eksportchisiga aylandi.
Pekin bilan munosabatlarni rivojlantirish orqali Dushanbe boshqa tashqi siyosat yo‘nalishlarini cheklaydi. Masalan, Eron bilan hamkorlik. G‘arbiy mamlakatlarni eng yaxshi investitsiya muhiti sifatida respublika qiziqtira olmaydi. Markaziy Osiyoning boshqa davlatlari bilan ham hamkorlik ko‘ngildagidek emas. Arab dunyosi bilan hamkorlik energetika sohasidan tashqariga chiqmaydi. Shunday qilib, mamlakatning Pekindan boshqa do‘sti yo‘qdek.
Xitoy kreditlar, eksport texnologiyalari va harbiy sohada hamkorlik qilishga tayyor. Tojikiston mintaqada birinchi bo‘lib Xitoyning xavfsizlik tashabbusiga qo‘shildi. Respublika BMTning barcha ovoz berishlarida Xitoyning pozitsiyasini muntazam qo‘llab-quvvatlab kelmoqda.
Ammo tojik siyosatining bunday tashqi siyosiy vektori ikki xalq o‘rtasidagi birodarlik aloqalari tufayli rivojlanmadi. Dushanbe shunchaki iqtisodiy jihatdan Pekinga qaram. Xitoy Tojikiston iqtisodiyotining asosiy kreditoridir. Mamlakat Xitoyga 1,2 milliard dollardan ortiq qarzdor, Tojikistonning umumiy tashqi qarzi esa 3,2 milliard dollarni tashkil etadi.
Tojikistonning eng yirik yagona kreditori bu Xitoyning eksport-import banki bo‘lib, u mamlakat aktivlarining 49 foiziga egalik qiladi.
Shubhasiz, Tojikiston qarzlarni barchasini yer osti boyliklari va hududi bilan to‘laydi.